Mindfulness: streven naar meer of herwaarderen wat er is?
door Jos Nierop
Schrijven over mindfulness is een creatieve uitdaging, want het is een ervaring, die zoals veel ervaringen maar tot op zekere hoogte in woorden kan worden gevat. Misschien kun je tijdens het lezen proberen te ervaren waar ik naar verwijs?
In een vorig artikel had ik het over ons streven naar ‘ultiem’ (onhaalbaar) succes en geluk – als een plek in de toekomst – en hoe dat kan leiden tot psychische klachten. Wanneer het ‘ultieme’ succes en geluk buiten bereik blijft, dan kan dat voelen als persoonlijk falen. Een label of diagnose – als een verklaring voor het falen – kan vervolgens verknopen met je identiteit.
De realiteit is dat de wereld een ‘eigen dynamiek’ kent en daardoor soms oneerlijk of pijnlijk is. In een warm bad van welvaart kunnen we dat gegeven uit het oog verliezen. In deze wereld, waar ik woon, zou ik gelukkig en succesvol moeten zijn, denken we. Mindfulness kan een mooi ‘tegenwicht’ bieden tegen de druk van het ideaal van succes en geluk.
Mindfulness: de realiteit ervaren zoals ze is
Is mindfulness een vaardigheid die we kunnen trainen om beter te presteren, zodat we kunnen voldoen aan de verwachtingen van de maatschappij? Mindfulness is in essentie iets anders. Het is een niet-oordelende aandacht gericht op dit moment; een aandachtige omarming van het hier-en-nu precies zoals ze is. Het gaat over de ervaring van zien, voelen, proeven, horen en ruiken met alle aanwezigheid die je tot je beschikking hebt en zonder je te verzetten tegen wat je ervaart. Die ervaring – onze nieuwsgierige aandacht voor wat er is – kan ons openen voor het mooie en unieke van dit moment, inclusief de ‘tekortkomingen’ daarin. Het gaat zowel om alles wat je ‘binnen’ jezelf ervaart, als alles ‘buiten’ jezelf.
In onze gedachten huist het tekort, in het hier en nu is er overvloed. Zie het in de bomen, in de ogen van de persoon tegenover je, in het tapijt onder je voeten, voel het in je lichaam en hoor het in de muziek of de stilte. Ook de moeilijke emoties mogen er zijn; soms zijn het boodschappers. Ze laten je op z’n minst voelen dat je een mens bent, die pijn voelt wanneer er verlies en tegenslag is; wanneer je verlangt naar wat er niet is. Mindfulness laat je de realiteit ervaren en erkennen zoals ze is, zonder weerstand. Dat vraagt om oefening.
De plicht om succesvol en gelukkig te moeten zijn, leidt ons af van dit moment. We denken dat we meer moeten doen, ervaren en zijn. Mindfulness is de oefening om die gedachtes, en de bijkomende emoties, te omarmen. Ben je onzeker, angstig, gestrest? Het begint bij het volledig voelen van wat je op dit moment voelt. De kunst is om je gedachtes over wat je voelt, te zien, maar niet voor waar aan te nemen. Onze gedachtes zijn vaak onnodig negatief, gericht op overleven, en beïnvloed door breed gedragen maatschappelijke ideeën over wie je zou moeten zijn: succesvol, gelukkig, extravert, blij.
Mindfulness als ingrediënt van life counseling; een concreet voorbeeld
Wij, i mindLife, bieden life counseling aan aan werkend Nederland, ook wel ‘zingevende gespreksvoering’. In het boek Zingevende gespreksvoering van Marjoleine Vosselman en Kick van Hout worden vier aspecten van zingevende gespreksvoering gepresenteerd. Bij twee daarvan speelt mindfulness een belangrijke rol: traagheid en ambivalentie.
Traagheid gaat over het feit dat levensvragen trage vragen zijn, waar je niet direct een pasklaar antwoord op kunt formuleren. Neem bijvoorbeeld een werknemer die nog acht jaar ‘moet’ werken, maar geen enthousiasme voelt bij die aankomende jaren. “Wat is de diepere betekenis van die laatste jaren?” kan een onderliggende vraag zijn, die schuilt achter gevoelens van somberte of lusteloosheid. Een life counselor weet dat het van belang is om naar de pijn toe te bewegen, zodat je werkelijk kunt onderzoeken wat je ervaring te betekenen heeft. Een life counselor durft stiltes te laten vallen en blijft stilstaan bij de vraag, zonder in de valkuil te stappen van het formuleren van een vluchtig en daardoor vaak niet helpend antwoord.
Het tweede aspect is ambivalentie. Dat wil zeggen dat op levensvragen vaak geen eenduidig antwoord bestaat. Bovenstaande werknemer kan bijvoorbeeld enerzijds een droom hebben om op het platteland zelfvoorzienend te gaan wonen, terwijl ze anderzijds diep van binnen ook nog een drive voelt om iets te maken van haar huidige werk. Een mens bestaat uit een veelheid aan innerlijke stemmen. De life counselor probeert deze stemmen met elkaar in dialoog te brengen, door ze eerst met behulp van mindfulness (aandachtig onderzoeken) bewust te maken. Vervolgens wordt het streven naar eenduidigheid vermeden. Kunnen de verschillende stemmen ook naast elkaar bestaan? Kun je aan de slag met je dromen, en tegelijk de betekenis hervinden in je huidige werk? Tijdens het gesprek verkennen de life counselor en de cliënt samen deze vragen.
Conclusie
Streven naar een onhaalbaar ideaal zorgt ervoor dat veel mensen zich ‘abnormaal’ voelen. Mindfulness is – bij gebrek aan een beter woord – een vaardigheid die je weer in contact kan brengen met de realiteit: een ervaring van allerlei sensaties en emoties die alleen jij op dit moment ervaart. Wanneer het leven tegenzit of verwarrend is, is dat een mooi ‘beginpunt’ of rustpunt.
Van daaruit kun je met een life counselor van i mindLife in gesprek gaan over die ervaring: wie ben je op dit moment écht, wat is belangrijk voor je, wat wil je en hoe ga je om met impactvolle momenten? Zo kom je weer meer in contact met wat er voor jou werkelijk toe doet. De vragen klinken groot, maar met mindfulness brengen we ze terug naar de ervaring van dit moment.
We gaan niet in gesprek omdat je een psychische stoornis hebt, maar omdat je behoefte hebt aan steun, omdat je iets een plek wilt geven, of omdat je je situatie als verwarrend ervaart. Mindfulness is een belangrijk ‘ingrediënt’ van de begeleiding. Wanneer je durft te voelen wat je voelt, kun je gebeurtenissen verwerken. Door hierover te praten en geduldig te onderzoeken wat zich in jou afspeelt, kun je wat meer grip gaan ervaren. Je kunt het wat makkelijker gaan omarmen, het wordt weer draaglijk. We staan voor je klaar.
Benieuwd naar hoe we werken? Lees meer over onze aanpak, of bekijk onze artikelen over zingeving, levensvragen, veerkracht en zingeving in werk. Hier kun je je via ons aanmeldformulier aanmelden voor een traject.