We managen onszelf naar succes en geluk, en dat leidt tot psychische klachten

door Jos Nierop

De meeste mensen ervaren zo nu en dan negatieve stress, sombere gevoelens of angst. Maar waar zijn we bang voor, nu de welvaart in het Westen een mooi niveau heeft bereikt en we leven in relatieve luxe? Waarom geven we miljarden uit aan geestelijke gezondheidszorg (ggz) voor volwassenen?

De grote behoefte aan ggz heeft iets te maken met het onhaalbare individuele streven naar een ‘ultiem’ niveau van succes en geluk. Een grote groep mensen kan hier onvermijdelijk niet aan voldoen. Zij denken te falen. Zij zijn ‘ziek’. We hebben het ‘normaal’ in de normaalcurve zo steeds verder versmald. Hoe meer behandelaren en labels er zijn – hoe hoger de lat ligt – en hoe smaller de definitie van normaal wordt.

We leven in een wereld waarin het plot van ons levensverhaal ons zo nu en dan ontglipt. Het plot van een lang, gelukkig, succesvol en kinderrijk leven blijkt soms niet in de sterren geschreven. Hoewel je je hier behoorlijk beroerd onder kunt voelen, wil dat niet zeggen dat je psychisch ziek bent. Wat helpt in zo’n situatie, in plaats van het stugge streven naar een ultiem succes en geluk, naar een oplossing?

Mensen zijn verbonden, afhankelijk en kwetsbaar

We kunnen de mens vergelijken met een boom, die zijn wortels in de aarde laat groeien aan de oever van een meer. De boom groeit – aangemoedigd door een evolutionaire levenskracht – en is nauw verbonden met haar omgeving. Ze vangt regendruppels op haar bladeren, voedt zich met dode planten uit de vochtige grond; ze werkt samen met naburige bomen ter bescherming tegen hongerige insecten.

Wanneer het stormt, of wanneer mensen besluiten dat bomen vanaf nu tien meter uit elkaar moeten staan, dan moet de boom dat ondergaan. Hetzelfde geldt voor een droge zomer, uitlaatgassen, of een insectenplaag. De boom kan niet anders dan incasseren, aanpassen en verdragen. Ze incasseert de ‘eigen dynamiek’ van de wereld.

Mensen zijn als bomen: intiem verbonden met hun omgeving en afhankelijk van elkaar, ook al wekt deze individualistische prestatiemaatschappij een andere suggestie. Natuurlijk hebben mensen meer bewegingsvrijheid, maar hierdoor zijn we gaan geloven in een (individuele) maakbaarheid zonder grenzen; een eenvormige maakbaarheid van succes en geluk. Als het je niet lukt, als je niet lijkt op het ideaal, dan is er iets mis met je, zo denken we. Voel je je eenzaam te midden van mensen die het druk hebben? Misschien heeft dat iets met een stoornis te maken? Ben je verlegen of druk? Dat kan niet kloppen…

Het verdriet, de stress en de angst die we voelen zijn menselijke reacties op tegenslagen en de uitdagingen van mens-zijn; een normale reactie op het onvoorspelbare lot en de grote vragen. Denk hierbij aan het verlies van een dierbare, een baan of je gezondheid; (onbewuste) angst voor de dood; angst om alleen te zijn; gevoelens van leegte in tijden van ogenschijnlijke overvloed. Wanneer we weerstand bieden tegen die ervaringen, dan komen we terecht in het drijfzand van verzet. De realiteit: het leven kan soms pijnlijk en oneerlijk zijn. Je bent uniek: op jouw manier verlegen, druk, stressgevoelig of kalm.

In de welvaart van nu verlegden we onze focus naar geluk als plicht; en dat maakte ons paradoxaal genoeg mentaal fragieler. Want wanneer het even niet lukt, wanneer er tegenslag en sombere gevoelens zijn – wanneer de eigen dynamiek van de wereld haar werk doet – dan is de gang naar de psycholoog al gauw gemaakt.

i mindLife

Met i mindLife maken we hulp toegankelijk voor mensen die niet ‘psychisch ziek’ zijn, maar het wel moeilijk hebben, want individuele veerkracht wordt aanzienlijk versterkt in contact met anderen. Denk hierbij aan mantelzorgen, werkdruk, verlieservaringen, eenzaamheid, een gevoel van gemis. Je kunt met onze life counselors praten wanneer je je ongelukkig of ‘onsuccesvol’ voelt… wanneer je vastloopt… omdat je behoefte hebt aan steun en richting.

In de open ruimte van het gesprek kun je vertellen en komen we tot jouw antwoorden op levensvragen: wie ben je, wat is belangrijk voor je, waar wil je naartoe, en hoe ga je om met impactvolle momenten? Dat is geen snelle route naar succes en geluk, maar het brengt je wel dichter bij deze ervaring: jij en alles wat je nu ervaart, doen ertoe. Die diepere laag is nodig om de eigen dynamiek van de wereld te kunnen verdragen.

Voor werkgevers is doorverwijzen naar i mindLife een manier om persoonlijke zingeving te faciliteren. Als organisatie straal je uit dat werknemers, mensen, zichzelf mogen zijn. Dat er een besef is van het tekort van het maakbaarheidsideaal. Wanneer mensen die waardering en veiligheid voelen, dan is dat op zichzelf al een zingevende ervaring.

Deze keer geen resultaatgerichte coaching gericht op efficiency. Nu is het tijd voor een open, belangeloos gesprek waarin je niet aan jezelf hoeft te werken.