De vraag ‘Is dit alles?’ is heel menselijk.

De moderne mens en het verlangen naar iets hogers

‘Ga zitten, want ik wil eens met je praten
Ik ben allang niet meer zo blij als toen
Nee, schrik maar niet, ik wil je niet verlaten, nee
Er is iets en ik kan er niks aan doen
We komen niets te kort, we hebben alles
Een kind, een huis, een auto en elkaar
Mmm, maar weet je lieve schat wat het geval is, ah
Ik zoek iets meer, ik weet alleen niet waar’ (Doe Maar Is dit alles?)

De band Doe Maar verwoordde in het lied ‘is dit alles?’ treffend waar de fundamentele crisis van de moderne mens over gaat. We zijn gaan geloven dat een goed leven neerkomt op een dak boven je hoofd, genoeg te eten, een goede relatie en succesvol functioneren op je werk. De mens wordt in dit beeld gezien als een rationeel en calculerend wezen dat zijn geluk optimaliseert door pijn te vermijden en genot na te streven.

Deze kijk op de mens is niet alleen dominant in de politiek en de wetenschap, maar ook in de psychologie en de geestelijke gezondheidszorg. Hierin wordt persoonlijke ontwikkeling vaak herleid tot het verbeteren van tevredenheid op meetbare levensgebieden: werk, relaties, functioneren. Therapie en zelfreflectie zijn middelen geworden om jezelf zo effectief mogelijk aan te passen aan de eisen van het moderne bestaan. De filosoof Charles Taylor noemt dit ook wel de “therapeutische revolutie”.

Maar daarmee, stelt hij, verliezen we iets fundamenteels. Want de mens is meer dan een systeem van oorzaken en gevolgen. In elk mens leeft ook de diepe drang om te zoeken naar iets hogers, iets wat het alledaagse overstijgt. Dat kan God zijn, spiritualiteit, waarheid of een moreel ideaal. Volgens Taylor is dit verlangen niet verdwenen in onze seculiere tijd—integendeel, de behoefte aan zingeving en spirituele oriëntatie is juist onverminderd aanwezig.

De therapeutische benadering heeft onmiskenbaar voordelen gebracht: meer aandacht voor psychisch lijden, minder moreel oordeel, en ruimte voor persoonlijke groei. Maar het kent ook een schaduwzijde. Complexe existentiële vragen worden steeds vaker herleid tot psychische stoornissen. Wat vroeger een zedelijk conflict was, wordt nu gezien als een mentale disbalans die met therapie of medicatie verholpen moet worden. Daarmee dreigt de menselijke ervaring gereduceerd te worden tot gedrag dat gecorrigeerd of gereguleerd moet worden.

Taylor pleit voor een herwaardering van het menselijk streven naar betekenis en transformatie. Niet als bijzaak, maar als essentieel onderdeel van wie we zijn. Want pas als we erkenning geven aan onze spirituele diepgang, kunnen we werkelijk begrijpen wat het betekent om mens te zijn.Hier tekst